نقش بیمه در اقتصاد و راهکارهای ارتقاء آن

صنعت بیمه یکی از عمده‌ترین نهادهای اقتصادی محسوب می‍‌شود که از کانال‌های مختلفی بر فضای اقتصادی کشور اثر می‌گذارد از جمله:
تسهیل فعالیت‌های اقتصادی در جامعه از طریق کاهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری
در این راستا باید توجه داشت که اقتصاد ایران در یکی از مهم‌ترین دوران‌های تاریخی خود قرار دارد. از یک سو در حال ورود به فضای اقتصاد جهانی و تعامل سخت با اقتصاد بین‌المللی هستیم و از دیگر سو در حال حرکت به یک اقتصاد پویای تولیدی و البته بدون اتکای صرف به نفت هستیم. در این فضا هدایت سرمایه‌های داخلی به سمت سرمایه‌گذاری‌های تولیدی و جذب سرمایه‌‌های خارجی و به ویژه سرمایه ایرانیان مقیم خارج از کشور از ضرورت‌های انکارناپذیر رشد و تعالی اقتصاد ملی است. رسیدن به رشد 8درصدی جایگاه واقعی و برتر در منطقه، سازوکار و ضرورت‌های خاص خود را طلب می‌کند.

بدیهی است که حجم نیروی کار که نیاز به کار دارند و در سال‌های آتی وارد بازار کار می‌شوند نیز بر پیچیدگی معادله فوق می‌افزاید. در این فضا یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین اقدامات ایجاد زمینه‌های مساعد برای جذب سرمایه‌ها به ایران است. بدیهی است که مهم‌ترین زمینه مساعد، کاهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری در ایران است که بیمه می‌تواند نقش بسیار اساسی در این امر خطیر بر عهده گیرد.
مشارکت فعال در بازار سرمایه
در این راستا باید توجه داشت که صنعت بیمه در اقتصاد متحول کنونی جهان یکی از بخش‌های پیشرو بسیار مهم در بازار سرمایه است. از طرق مختلفی می‌توان جایگاه صنعت بیمه را در اقتصاد ملی ارتقا داد و با این رویکرد از یک سو بعد حمایتی آن را در اقتصاد بیشتر بهبود بخشید و از دیگر سو منابع بیشتری را برای سرمایه‌گذاری‌های این بخش ایجاد کرد. از جمله از طرق:
افزایش نرخ نفوذ بیمه‌ای در جهت رسیدن به استانداردهای بیمه‌ای در جهان باز دارد. بر این اساس یکی از مهم‌ترین اهداف و چشم‌انداز برنامه تحول، حصول نفوذ بیمه بالاتر از متوسط جهانی و کسب مقام اول در صنعت بیمه منطقه منا (مجموع 25 کشور منطقه آسیای میانه، خاورمیانه و شمال آفریقا) است. تحقق این مهم مستلزم استفاده بهینه از تمام کارکردها و ظرفیت‌های صنعت بیمه است.
سیاست‌گذاری و هدایت امر بیمه شامل فرهنگ‌سازی در جامعه برای استفاده از خدمات بیمه
توانمندسازی شرکت‌های بیمه برای ارائه پوشش نوین بیمه‌ای متناسب با نیاز آحاد جامعه
افزایش سطح رقابت‌پذیری در صنعت بیمه و استفاده حداکثری از بخش غیر دولتی در این حوزه

کارآمد و اثربخش کردن نظارت در صنعت بیمه کشور
موضوع کنترل و نظارت بر بازار بیمه در همه کشورها با هدف تسریع در امر توسعه و تکامل کارکردهای بیمه و حفظ سلامت بازار بیمه صورت می‌گیرد. البته نحوه و حیطه اعمال نظارت در هر کشوری با توجه به مقتضیات زمان و سازوکارهای قانونی و متناسب با فرآیند توسعه ملی هر کشور متفاوت است.
به موجب ماده 1 قانون تإسیس بیمه مرکزی و بیمه‌گری مصوب سال 1351، اعمال نظارت دولت بر فعالیت‌های بیمه بر عهده بیمه مرکزی ایران محول شده است.
به طور کلی نقش نهاد نظارتی در دو راهبرد به شرح ذیل تحقق می‌یابد.
اول-راهبرد نظارتی
راهبرد نظارتی با رویکرد اعمال کنترل و حمایت از ارائه‌کنندگان و دریافت‌کنندگان خدمات بیمه و در راستای حفظ سلامت بازار بیمه کشور صورت می‌گیرد.
به طور کلی راهبرد نظارتی بیمه مرکزی در ابعاد مختلف مدیریتی و عملیاتی قابل اعمال است.
نظارت در بعد مدیریتی عمدتاً شامل موارد ذیل می‌شود.
تکمیل سرمایه و ترکیب سهامداران
حوزه و رشته‌های فعالیت
کفایت هیات‌مدیره و دیگر مدیران ارشد
رعایت ضوابط قوانین و دیگر استانداردهای مرتبط به صنعت بیمه
نظام حسابداری و شفافیت و جامعیت گزارش‌های مالی
استقرار سیستم کنترل‌های داخلی و بازرسی از جانب شرکت‌های بیمه
نظارت در بعد عملیاتی عمدتاً در موارد ذیل تحقق می‌یابد:
نظارت بر روند صدور و پرداخت خسارات
نظارت بر سرمایه‌گذاری‌ها
نظارت بر ذخایر فنی
نظارت بر تسویه تعهدات و بدهی‌ها

دوم- راهبرد هدایتی
راهبرد هدایتی با رویکرد ارتقای اعتماد عمومی برای تضمین امنیت فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی جامعه در راستای استفاده بهینه از توانایی‌ها و کارکردهای بیمه صورت می‌گیرد. از آنجایی که نااطمینانی از احتمال بروز پیامدهای زیانبار ناشی از ریسک‌ها دلیل و جوهره بیمه است،‌ بنابراین اساس کارکردهای بیمه ایجاد اطمینان و تضمین و امنیت در مقابل ریسک‌های مختلف است. در حقیقت آرامش خاطر و بهزیستی افراد همواره با مخاطرات متعددی مورد تهدید قرار می‌گیرد
مهم‌ترین راهکارها برای ارتقاء نظارت بر بیمه
الزام شرکت‌های بیمه به جمع‌آوری آمار و اطلاعات انواع بیمه‌ها مطابق استانداردهای بیمه مرکزی
تعریف و تدوین انواع شاخص‌های بیمه‌گری و مالی برای نظارت موثر بر فعالیت شرکت‌های بیمه
تقویت توان کارشناسی بخش بیمه در زمینه محسبات فنی، بیمه‌گری و ...
اعمال نظارت‌های مالی بر شرکت‌های بیمه توسط بیمه مرکزی ایران، در جهت اطمینان از وجود توانمندی مالی در این شرکت‌ها و حفظ منافع بیمه‌گزاران
ایجاد هماهنگی و  وحدت رویه در اعمال نظارت از سوی سازمان بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات بر شرکت‌های بیمه دولتی؛
دسته‌بندی شرکت‌های بیمه جهت شفاف‌سازی و سهولت انتخاب بیمه‌گزاران
راه‌اندازی سیستم مکانیزه تبادل اطلاعات عملکردی شرکت‌های بیمه با بیمه مرکزی ایران
بهره‌گیری بیشتر و بهتر از نرم‌افزارهای رایانه‌ای و سخت‌افزارهای مناسب
واگذاری فعالیت‌های صدور بیمه‌نامه به نمایندگان و تمرکز فعالیت شعب و ادارات مرکزی بر عملیات نظارت و کنترل؛
ایجاد دادگاه‌ها و یا مراجع قضایی ویژه بیمه
مهم‌ترین راهکارهای برنامه پنجم توسعه برای توسعه بیمه بازرگانی
در موارد 113 الی 116 برنامه پنجم توسعه به موضع بیمه‌های بازرگانی پداخته شده است.
مهم‌ترین موارد مورد اشاره قانون‌گذار جهت توسعه بیمه‌های بازرگانی موارد زیر بودند:
مشارکت شرکت‌های بیمه خارجی با شرکت‌های بیمه تجاری داخلی با اولویت بخش غیردولتی به منظور ایجاد شرکت بیمه مشترک بازرگانی در ایران
جذب سرمایه خارجی توسط شرکت‌های بیمه داخلی و همچنین تأسیس و فعالیت شعب و نمایندگی شرکت‌های بیمه بازرگانی خارجی با رعایت سیاست‌های کلی اصل (44) قانون اساسی و قوانین مربوط مجاز است
اصلاح نظام نظارت تعرفه‌ای و کاهش تدریجی حق بیمه اتکایی اجباری در صنعت بیمه بازرگانی
تدوین و استقرار نظام یکپارچه نظارتی جایگزین مشتمل بر مقررات نظارت مالی، منع انحصار و تسهیل رقابت، توانگری و رتبه‌بندی موسسات بیمه حداکثر تا پایان سال سوم برنامه اقدام نماید
حذف انحصار شرکت سهامی بیمه ایران در انجام بیمه‌های دستگاه‌های اجرایی